ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

ΔΕΚΑ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ

Οκονομία είναι η μελέτη του τρόπου διαχείρησης, απο την κοινωνία, των ανεπαρκών πόρων. 

 

http://www.euretirio.com/2010/09/epidotisi-epixorigisi.html

ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ 

ΑΡΧΗ 1η:

Για να αποκτήσουμε κάτι θα πρέπει να παραιτηθούμε από κάτι άλλο.

Νο pain no gain.

Π.χ.

Γονείς (Εισόδημα)

Μπορούν να αγοράσουν τρόφιμα, ρούχα ή να κάνουν διακοπές.Μπορούν να αποταμιεύσουν κάποιο ποσό για κάθε ανάγκη. Όταν αποφασίσουν να ξοδέψουν μια επιπλέον χρηματική μονάδα σε ένα από τα αγαθά αυτά τότε έχουν μια χρηματική μονάδα λιγότερη για να ξοδέψουν σε άλλα αγαθά.

Όλοι οι άνθρωποι
Βρίσκονται στην ανάγκη να επιλέξουν μεταξύ πραγμάτων που συνδέονται αντίστροφα:
Όπλα – Βούτυρο
Καθαρό Περιβάλλον – Υψηλό Εισοδηματικό Επίπεδο

ΑΡΧΗ 2η:

Η λήψη αποφάσεων απαιτεί τη σύγκριση των στοιχείων κόστους και οφέλους των εναλλακτικών δράσεων

Π.χ. Η απόφαση κάποιου να σπουδάσει σε κάποιο Πανεπιστήμιο
Όφελος:
Η διερεύνηση των πνευματικών μας οριζόντων. Η προσδοκία μιας ζωής με καλλίτερες ευκαιρίες απασχόλησης
Κόστος:
ΌΧΙ: τα δίδακτρα, τα βιβλία, η διαμονή και η διατροφή
ΑΛΛΑ: Τους μισθούς που χάνει

Κόστος ευκαιρίας: Αυτό που πρέπει να παραιτηθεί κανείς για να αποκτήσει κάτι άλλο.

ΑΡΧΗ 3η:

Οι ορθολογικοί άνθρωποι σκέφτονται οριακά

Π.χ. Τιμή εισιτηρίου που ορίζει μια εταιρία για τους επιβάτες που ταξιδεύουν σε «αναμονή»

Αν η εταιρία σκεφθεί οριακά μπορεί να αυξήσει τα κέρδη της

Η εταιρία είναι έτοιμη για απογείωση και έχει 10 κενά καθίσματα και το μέσο κόστος ανά κάθισμα είναι 300 ευρώ (ΜΚ=Ολικό κόστος/Μονάδες Προϊόντος). Την συμφέρει να πουλήσει σε τιμή χαμηλότερη των 300 Ευρώ ή όχι;

Κόστος:

Το πρόσθετο κόστος του ενός επιπλέον επιβάτη είναι μηδαμινό π.χ. ένα σακουλάκι ξηροί καρποί και ένας χυμός

Όφελος:
Είσπραξη επιπλέον πχ 100 Ευρώ από τον επιπλέον επιβάτη

Επειδή Οριακό όφελος > Οριακό κόστος → Συμφέρει

ΑΡΧΗ 4η:

Οι άνθρωποι ανταποκρίνονται σε κίνητρα

Η συμπεριφορά των ανθρώπων μεταβάλλεται όταν τα στοιχεία του κόστους και οφέλους μεταβληθούν.

Τα μέτρα οικονομικής πολιτικής στοχεύουν να μεταβάλλουν τα στοιχεία κόστους και οφέλους των ατομικών ενεργειών.

Π.χ. Πολιτική για ζώνες ασφαλείας

Το 1950 ελάχιστα αυτοκίνητα διέθεταν ζώνη ασφαλείας. Στη συνέχεια ψηφίζεται νόμος για τον υποχρεωτικό εξοπλισμό των αυτοκινήτων με ζώνες ασφαλείας

Άμεση επίπτωση του νόμου:

Όταν τα αυτοκίνητα έχουν ζώνες → περισσότεροι οδηγοί και επιβάτες φορούν τις ζώνες → αυξάνονται οι πιθανότητες να σωθούν σε περίπτωση τροχαίου ατυχήματος → οι ζώνες σώζουν ζωές.

Έμμεση επίπτωση του νόμου:

Επειδή η αλλαγή κινήτρων (στοιχείων κόστους και οφέλους) μεταβάλλει τη συμπεριφορά των ανθρώπων.

Ο λογικός άνθρωπος όταν αποφασίζει πόσο προσεκτικά θα οδηγήσει συγκρίνει το οριακό όφελος από την ασφαλή οδήγηση με το οριακό κόστος (δαπάνες ατυχήματος για τον οδηγό) και οδηγεί αργά αλλά και προσεκτικά. Οι ζώνες ασφαλείας καθιστούν τα τροχαία ατυχήματα λιγότερο δαπανηρά για τον οδηγό επειδή μειώνουν τις πιθανότητες σοβαρού ατυχήματος ή θανάτου → οι άνθρωποι ανταποκρίθηκαν στο μέτρο αυτό οδηγώντας πιο γρήγορα και λιγότερο προσεκτικά → αύξηση των τροχαίων ατυχημάτων → επιπλέον αυτοκίνητα → αύξηση των πιθανοτήτων ατυχημάτων με θύματα πεζούς.

ΟΙ ΑΓΟΡΕΣ

ΑΡΧΗ 5η: Το εμπόριο μπορεί να βελτιώσει τη θέση όλων

Π.χ. Τα νοικοκυριά ανταγωνίζονται μεταξύ τους όταν κάνουν τα ψώνια τους ή όταν ψάχνουν δουλειά.

Άνθρωποι
• Οι άνθρωποι κερδίζουν από την ικανότητά τους να συναλλάσσονται με άλλους.
• Ο ανταγωνισμός καταλήγει σε κέρδη από την ανταλλαγή εμπόριο.
• Το εμπόριο επιτρέπει στους ανθρώπους να ειδικευτούν σ’ αυτό που κάνουν καλλίτερα.
Χώρες

Το εμπόριο επιτρέπει στις χώρες να εξειδικεύονται σε αυτό που κάνουν καλύτερα και να απολαμβάνουν μια μεγαλύτερη ποικιλία αγαθών.

ΑΡΧΗ 6η:

Οι αγορές είναι συνήθως ένας καλός τρόπος οργάνωσης της οικονομικής δραστηριότητας

Οικονομία της αγοράς

Μια οικονομία που κατανέμει τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους της μέσω των αποκεντρωμένων αποφάσεων πολλών επιχειρήσεων και νοικοκυριών καθώς αυτά αλληλεπιδρούν στις αγορές αγαθών και υπηρεσιών

• Σε μια οικονομία της αγοράς τα νοικοκυριά αποφασίζουν σε τι επιχειρήσεις θα εργασθούν και τι θα αγοράσουν με τα εισοδήματά τους.

• Οι επιχειρήσεις αποφασίζουν ποιους εργαζόμενους θα προσλάβουν και τι θα παράγουν.

Ο Adam Smith διατύπωσε την παρατήρηση ότι: Τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις αλληλεπιδρούν μεταξύ τους στις αγορές σαν να καθοδηγούνται από ένα «αόρατο χέρι» που τα οδηγεί στα επιθυμητά αποτελέσματα μέσω των αγορών.

Οι τιμές εκφράζουν τόσο την αξία ενός αγαθού για την κοινωνία όσο και το κόστος που αναλαμβάνει η κοινωνία για την παραγωγή αυτού του αγαθού.

Επειδή τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις εξετάζουν τις τιμές όταν αποφασίζουν τι θα αγοράσουν και τι θα πουλήσουν, ασυναίσθητα λαμβάνουν υπόψη τους το κοινωνικό όφελος και το κοινωνικό κόστος των ενεργειών τους.

‘Έτσι, οι τιμές οδηγούν τα άτομα που παίρνουν αποφάσεις σε αποτελέσματα τα οποία τείνουν να μεγιστοποιήσουν την ευημερία της κοινωνίας σαν σύνολο``.

 Άξονες ζήτησης ΑΑ και ΒΒ.

ΑΡΧΗ 7η:
Το κράτος μπορεί μερικές φορές να βελτιώσει τα αποτελέσματα που προκύπτουν μέσω των αγορών

Αποτυχία της αγοράς

Μια κατάσταση όπου η αγορά από μόνη της αποτυγχάνει να κατανείμει αποτελεσματικά τους πλουτοπαραγωγικούς της πόρους

Αιτίες αποτυχίας της αγοράς
Εξωτερικότητα:
Η επίπτωση που έχουν οι ενέργειες ενός ατόμου στην ευημερία ενός συνανθρώπου του.
Π.χ. βιομηχανία που ρυπαίνει

Δύναμη της αγοράς:
Η ικανότητα ενός ατόμου να επηρεάσει υπερβολικά τις τιμές αγοράς.
Π.χ. μονοπωλιακή διάθεση ενός προϊόντος.

. - .

Οι παραπάνω αρχές της οικονομίας των αγορών δεν μπορούμε να δεχθούμε ότι χαίρουν καθολικής αποδοχής στον χώρο των οικονομολόγων. Ο ίδιος ο Smith, σαν βασικό προ-απαιτούμενο για να επέμβει το «αόρατο χέρι» ευεργετικά είναι η αδυναμία των συναλλασσόμενων να επηρεάζουν τις τιμές. Αγοραστές και πωλητές, εργαζόμενοι και εργοδότες, πρέπει να «συναντιούνται» στις αγορές ως παντελώς ανίσχυρα άτομα· κανείς τους δηλαδή να μην έχει τη δυνατότητα να επηρεάζει τις τιμές, τους μισθούς, τα επιτόκια, τις τιμές των μετοχών, τα ενοίκια των σπιτιών κτλ. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η οικονομία της αγοράς που υπεραμυνόταν ο Smith δεν περιείχε μεγάλες, ανώνυμες εταιρείες (πόσο μάλιστα πολυεθνικά μεγαθήρια) αλλά οικογενειακές επιχειρήσεις όπως ο φούρνος του χωριού, ο μπακάλης, ο μανάβης και ο βιοτέχνης.  (http://www.het.gr/HET/mikro_general.htm)

Τα ίχνη της α-ήθικης (όχι ανήθικης) επιχειρησιακής δράσης (δηλαδή της επιχειρησιακής δράσης απαλλαγμένης από ηθικό φορτίο) μπορούν να εντοπιστούν στις πολύ πρώτες μέρες της φιλελεύθερης οικονομίας. Ο Adam Smith (1776) στη προσπάθειά του να απελευθερώσει την εμπορική δραστηριότητα από το καταπιεστικό «χέρι του νόμου», υπερτόνισε τον θετικό ρόλο της ελεύθερης ιδιωτικής επιχειρηματικότητας στην οικονομική πρόοδο και ευημερία. Το «αόρατο χέρι της αγοράς» θα ήταν αυτό που θα ρύθμιζε τους κανόνες του παιχνιδιού. Σήμερα, η συνεχής ανάπτυξη και η υποτιθέμενη εξισορρόπηση χάρη στο «αόρατο χέρι της αγοράς» έχει αποδειχθεί πλάνη. Το «αόρατο χέρι» αποδείχθηκε ανύπαρκτο. Η αχαλίνωτη αγορά δεν οδηγεί σε μεγάλωμα της πίτας απ’ όπου επωφελούνται όλοι, αλλά σε ένα παιχνίδι όπου ο νικητής τα παίρνει όλα. (Rifkin, 2006). Το παιχνίδι της οικονομικής προόδου αποδείχθηκε τις τελευταίες δεκαετίες “unfair” και η ανάγκη για την επινόηση μιας επιχειρησιακής «ηθικής» που θα λειτουργεί ως «από μηχανής θεός» συμπλήρωσε τα εγχειρίδια των οικονομικών σχολών. Όμως η επιχειρησιακή ηθική (με όρους ανθρώπινης ηθικής) δεν μπορεί να δώσει λύσεις στα προβλήματα των σχέσεων που προκύπτουν από την επιχειρησιακή δράση όπως η δαρβινική θεωρία δεν μπόρεσε να αποτελέσει τη βάση για μια «υγιή» οικονομία. Επί σειρά ετών, στη σύγχρονη οικονομική θεωρία επικρατούσε, λανθασμένα, όπως τείνει να αποδειχθεί,  η δαρβινική αντίληψη, ότι η οικονομία, κατ’ αντιστοιχία της φύσης, πρέπει να βασίζεται στην αρχή της κυριαρχίας και στην αρχή της «προόδου». Στις μέρες μας όμως, τα προβλήματα της ώριμης φιλελεύθερης οικονομίας  αποδεικνύουν ότι οι ολιγοπωλιακές τάσεις της διεθνούς αγοράς… κάνουν αβέβαιο το μέλλον του καπιταλισμού. Eνώ τα κέρδη των μεγάλων εταιρειών διογκώνονται, 89 χώρες βρίσκονται σε χειρότερη οικονομική κατάσταση από το 1990 (Rifkin, 2006). Ο μύθος της οικονομικής προόδου που κυριάρχησε για περισσότερο από δύο αιώνες, κι καθιέρωσε το περιβόητο μότο “grow or die”, των οικονομολόγων της Wall Street δεν είναι τίποτε άλλο από τη διαιώνιση του Βακωνικού ιδεώδους του διαφωτισμού, μια προβολή, της ανθρώπινης ματαιοδοξίας και των δικών μας ανταγωνιστικών κοινωνικών σχέσεων πάνω στη φύση. Κατ’ αρχάς θεωρήσαμε ότι η φύση είναι ανταγωνιστική και στη συνέχεια οικοδομήσαμε μια οικονομική θεωρία καθ’ ομοίωση της φύσης.

Ξαναδιαβάζοντας σήμερα το φυσικό μοντέλο, βλέπουμε ότι υπάρχουν και άλλοι τρόποι να ερμηνεύσει κανείς τη λειτουργία της φύσης. Σε αντίθεση με τον Δαρβίνο, που επικαλείται μια συγκρουσιακή φυσική κατάσταση κατά την οποία επικρατούν τα ισχυρότερα είδη, η σύγχρονη βιολογία διαπιστώνει, πως στη πραγματικότητα, η επιβίωση ενός οικοσυστήματος δεν εξαρτάται από την κυριαρχία του ισχυρότερου, αλλά από τη βιοποικιλότητα (Trager, 1970). Στη φύση, ακόμα κι ο φαινομενικά πιο αδιάφορος οργανισμός είναι σημαντικός. Γι αυτό και τα οικοσυστήματα της ερήμου, που είναι φτωχά σε αριθμό ειδών, καταρρέουν. Επιπλέον, η ιεραρχία, που έχουμε συνηθίσει να λέμε ότι υπάρχει στη φύση, είναι θεσμικό και κοινωνικό φαινόμενο και όχι βιολογικό (Bookchin, 2000). Τα λιοντάρια δεν είναι «βασιλιάδες» των ζώων ούτε τα μυρμήγκια «ταπεινοί» εργάτες. Η φύση δεν είναι ιεραρχική και δεν χαρακτηρίζεται από ισχυρούς και παρίες. Τα πάντα στην φύση είναι συμπληρωματικά και το φαινομενικά πιο αδύναμο με τα ανθρώπινα μέτρα μπορεί να αποδειχθεί πανίσχυρο. Επανερμηνεύοντας λοιπόν τη φύση, θα λέγαμε ότι η βιοποικιλότητα που είναι απαραίτητη για την διατήρηση των οικο-συστημάτων, είναι απαραίτητη και για την διατήρηση της οικο-νομίας. Με αυτή την έννοια, η υιοθέτηση «κανόνων» στο επιχειρηματικό παιχνίδι του ανταγωνισμού (και της αγοράς γενικότερα), δεν επιβάλλεται από ηθική αναγκαιότητα, αλλά από οντολογική. Αν «ο νικητής τα παίρνει όλα» το παιχνίδι κάποτε θα τελειώσει. Για να επιβιώσουν οι επιχειρήσεις πρέπει να διαφυλάξουν την ύπαρξη της αγοράς, η οποία περικλείει επιχειρήσεις, εργαζόμενους, μετόχους, καταναλωτές κλπ. Αυτό προϋποθέτει μια «κανονική» λειτουργία. Η «κανονικότητα» αυτή δεν έχει να κάνει με την ηθική, αλλά με την υιοθέτηση «κανόνων»  του παιχνιδιού, που μοιάζουν  περισσότερο με fair play, παρά με ηθικές αρχές. (http://www.ethics.gr/content.php?id=39)

ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΣΑΝ ΣΥΝΟΛΟ

ΑΡΧΗ 8η:
Το βιοτικό επίπεδο μιας χώρας εξαρτάται από την ικανότητά της να παράγει αγαθά και υπηρεσίες.

Το βιοτικό επίπεδο μπορεί να μετρηθεί:
• Συγκρίνοντας τα προσωπικά εισοδήματα.
• Συγκρίνοντας την συνολική αξία παραγωγής του κράτους.

Που οφείλονται οι διαφορές του βιοτικού επιπέδου;
• Σε διαφορές στην παραγωγικότητα
• Στο ρυθμό αύξησης της παραγωγικότητας

Φυσικά όταν αυτό δεν συμβαίνει προφανώς θα πρέπει να αναζητηθούν αιτίες μη ορθής λειτουργίας της αγοράς ή του γενικότερου οικονομικού συστήματος που δραστηριοποιούνται οι οικονομίες.

	Μέσο εργασιακό κόστος     (Σε χιλιάδες ευρώ ανά εργαζόμενο)	Μέση Παραγωγικότητα  (Σε χιλιάδες ευρώ ανά εργαζόμενο)	Μέση Παραγωγικότητα προς Μέσο Εργασιακό Κόστος
EΕ (25)	31.7	45.3	144.8
EΕ (27)	32.7	48.7	149.0
Αυστρία	41.6	63.9	153.2
Βέλγιο	47.9	74.4	155.0
Βουλγαρία	2.5	4.6	178.3
Γαλλία	41.3	54.4	135.0
Γερμανία	44.7	59.0	131.6
Δανία	42.0	60.2	143.3
Ελλάδα	24.5	37.3	152.4
Εσθονία	7.5	11.8	158.9
Ηνωμένο Βασίλειο	38.1	62.3	163.3
Ιρλανδία	38.3	151.5	398.8
Ισπανία	28.5	45.0	157.4
Ιταλία	31.8	44.4	140.0
Κύπρος	18.7	28.1	154.1
Λετονία	4.6	9.3	207.3
Λιθουανία	5.3	8.4	159.0
Λουξεμβούργο	45.7	79.1	171.1
Μάλτα	13.4	25.1	186.8
Νορβηγία	51.7	74.6	144.1
Ολλανδία	43.8	69.7	159.3
Ουγγαρία	9.3	18.4	196.5
Πολωνία	8.5	18.3	208.0
Πορτογαλία	13.4	21.2	158.1
Ρουμανία	3.1	5.2	168.6
Σλοβακία	6.9	13.4	183.4
Σλοβενία	15.7	25.0	146.4
Σουηδία	45.8	62.0	135.3
Τσεχία	9.4	15.8	170.4
Φιλανδία	40.9	73.1	179.4
Μέσος Όρος	25.9	43.4	171.2
Τυπική Απόκλιση	17.1	32.7	49.1

Μέσοι όροι για την περίοδο 1999-2008 Eurostat.

Από τον παραπάνω πίνακα δεν διαπιστώνουμε συμπόρευση παραγωγικότητας της εργασίας ούτε ως προς τις αμοιβές ούτε ως προς την γενικότερη οικονομική ευμάρεια των συγκρινόμενων χωρών. Αντίθετα βλέπουμε σοβαρές αποκλίσεις μεταξύ μισθών που δεν συμβαδίζουν απαραίτητα με την παραγωγικότητα της εργασίας εκφρασμένη ως απόλυτη απόδοση σε χιλιάδες ευρώ παραγόμενων αγαθών ανά εργαζόμενο, αλλά ούτε με την σχετική απόδοση της εργασίας (σχέση παραγωγικότητας εργασίας με κόστος εργασίας).

ΑΡΧΗ 9η: Οι τιμές ανέρχονται όταν το κράτος εκδίδει χρήμα

Πληθωρισμός (έκδοση χρήματος):
Η άνοδος του γενικού επιπέδου τιμών στην οικονομία.

• Ένας από τους λόγους είναι η αύξηση της ποσότητας του χρήματος.

• Όταν το κράτος κυκλοφορεί μεγάλες ποσότητες χρήματος στην εθνική οικονομία η αξία του χρήματος μειώνεται.

Πληθωρισμός (έλλειμμα αγαθών):

Όταν η ζήτηση αγαθών είναι μεγαλύτερη από την δυνατότητα παραγωγής και διάθεσης αγαθών οι τιμές αυξάνονται. Αν η οικονομία μπορεί να αντιδράσει και να αυξήσει την παραγωγή τότε οι τιμές θα επανέλθουν στην προτέρα κατάσταση ενώ αν η παραγωγή αδυνατεί να καλύψει την αυξημένη ζήτηση τότε η αύξηση των τιμών θα συνεχιστεί (πληθωρισμός).

ΑΡΧΗ 10η:
 Η κοινωνία αντιμετωπίζει μια βραχυχρόνια αντίστροφη σχέση μεταξύ πληθωρισμού και ανεργίας

Αιτία: Η βραδύτητα με την οποία προσαρμόζονται ορισμένες τιμές 

Η μείωση της ποσότητας χρήματος → μείωση της ποσότητας χρήματος που δαπανούν οι άνθρωποι → μείωση των πωλήσεων → απολύσεις → ανεργία